بررسی و مقایسه ابعاد مهارت خودمختاری در بین دانش آموزان با اختلالات شنوایی، بینایی و بدون اختلال مقطع راهنمایی

پرورش استقلال و خودمختاری در دانش آموزان دارای معلولیّت جنبه مهمی از انتقال موفق آنان از مدرسه به زندگی بزرگسالی محسوب می گردد. برای محقق شدن این امر، آگاهی، شناخت و ایجاد فرصت های مناسب برای پرورش این مهارت از سوی معلمان، والدین و مسولان دارای اهمیّت فراوان می باشد. هدف از پ‍‍ژوهش حاضر بررسی و مقایسه ابعاد مهارت خودمختاری در بین دانش آموزان با اختلالات شنوایی، بینایی و بدون اختلال مقطع راهنمایی می باشد. در راستای هدف فوق، تعداد180 نفر دانش آموز (90دختر-90پسر) مقطع راهنمایی از گروههای با اختلال بینایی (30دختر-30پسر) و شنوایی (30دختر-30پسر) به کمک روش نمونه گیری تصادفی ساده و در گروه بدون اختلال (30دختر-30پسر) بصورت تصادفی خوشه ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. برای ارزیابی مهارت خودمختاری این افراد از پرسشنامه خودمختاری نوجوانان(aaq)، نوم و همکاران (2001) استفاده گردید. این پرسشنامه دارای سه بعد نگرشی، هیجانی و عملکردی است. روایی ابزار با محاسبه همسانی درونی، بررسی روایی همگرا با مقیاس خودمختاری هیجانی استرنبرگ و سیلوربرگ (1986) و پایایی آن از روش محاسبه بازآزمایی(80/.) و بررسی ضرایب آلفای کرونباخ (77/.)به صورت مطلوب احراز گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون تحلیل واریانس دوطرفه و آزمون تحلیل واریانس طرح های تکراری استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که افراد بدون اختلال در خودمختاری و بعدهای سه گانه آن ( نگرشی، هیجانی و عملکردی) نسبت به افراد دارای اختلالات بینایی و شنوایی دارای توانمندی بالاتری هستند. همچنین افراد دارای اختلال بینایی نسبت به افراد دارای اختلال شنوایی در خودمختاری و بعد خودمختاری نگرشی از نمره ی بالاتری برخوردار بودند. نتایج دیگر نشان داد که پسران در مقایسه با دختران در خودمختاری و بعدهای خودمختاری نگرشی و عملکردی نمره بالاتری را کسب کردند، و تعامل بین گروه و جنسیت بر خودمختاری عملکردی معنی دار بود به نحوی که پسران بدون اختلال از خودمختاری عملکردی بالاتری برخوردار بودند. مقایسه دانش آموزان در ابعاد سه گانه به وسیله نتایج تحلیل واریانس طرح های تکراری نشان داد که دانش آموزان عادی در بعد خودمختاری هیجانی بالاترین نمره را کسب نمودند. نتایج تحلیل در گروه های افراد دارای اختلالات بینایی و شنوایی تفاوتی را بین ابعاد خودمختاری در این افراد نشان نداد. واژگان کلیدی: خودمختاری، خودمختاری نگرشی، خودمختاری هیجانی، خودمختاری عملکردی، اختلال بینایی، اختلال شنوایی.